Bütçe 16 ilin omuzlarında
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre Ocak-Ekim döneminde merkezi yönetim bütçe gelirleri 1 trilyon 829 milyarı 771 milyonu vergi tahsilatı olmak üzere toplam 2 trilyon 199 milyar 421,9 milyon lira olarak gerçekleşti.
Bütçeye sağladığı gelir aynı dönemde aldığı bütçe harcamasından daha büyük olan 16 il toplam 1 trilyon 793 milyar 824,5 milyon liralık bütçe geliri yaratırken, bu illere yapılan toplam bütçe harcaması 423 milyar 536,8 milyon lira oldu. Böylece pozitif katkılı iller bütçeye toplam 1 trilyon 361 milyar 287,6 milyon lira net gelir sağladı. Başka deyişle bu tutarda bütçe fazlası verdi.
Aynı dönemde negatif katkılı 65 il ise bütçeye 170 milyar 507,4 milyon lira verirken, bütçeden 421 milyar 111 milyon lira aldı ve net 250 milyar 603,6 milyar lira bütçe açığı yarattı. 16 il, on aylık bütçe gelirinin yüzde 81,6’sını sağlarken, bütçe harcamalarından yüzde 18,6 pay aldı. 65 il ise bütçe gelirlerine yüzde 7,8 katkı yaparken, harcamalardan yüzde 18,1’le yaklaşık onlar kadar pay aldı.
İstanbul, 874 milyar lira ile tek başına toplam bütçe gelirinin yüzde 39,7’sini sağlarken, bütçeden 92,1 milyar liralık harcama aldı ve bütçeye 781,9 milyar lira ile en büyük net katkıyı sağladı.
Yılın ilk on ayında başta İstanbul, Kocaeli, İzmir olmak üzere 16 il bütçeye, aldığı harcamadan daha fazla gelir aktararak net bazda fazla verdirirken, sağladığı kendisine yapılan harcamanın altında kalan 65 il ise açık üretti.
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre Ocak-Ekim döneminde merkezi yönetim bütçe gelirleri 1 trilyon 829 milyarı 771 milyonu vergi tahsilatı olmak üzere toplam 2 trilyon 199 milyar 421,9 milyon lira olarak gerçekleşti. Bütçeye sağladığı gelir aynı dönemde aldığı bütçe harcamasından daha büyük olan 16 il toplam 1 trilyon 793 milyar 824,5 milyon liralık bütçe geliri yaratırken, bu illere yapılan toplam bütçe harcaması 423 milyar 536,8 milyon lira oldu. Böylece pozitif katkılı iller bütçeye toplam 1 trilyon 361 milyar 287,6 milyon lira net gelir sağladı. Başka deyişle bu tutarda bütçe fazlası verdi.
Aynı dönemde negatif katkılı 65 il ise bütçeye 170 milyar 507,4 milyon lira verirken, bütçeden 421 milyar 111 milyon lira aldı ve net 250 milyar 603,6 milyar lira bütçe açığı yarattı. 16 il, on aylık bütçe gelirinin yüzde 81,6’sını sağlarken, bütçe harcamalarından yüzde 18,6 pay aldı. 65 il ise bütçe gelirlerine yüzde 7,8 katkı yaparken, harcamalardan yüzde 18,1’le yaklaşık onlar kadar pay aldı.
On aylık merkezi yönetim bütçe gelirlerinin 235 milyar 90,1 milyon lirayla yüzde 10,7’si merkezden tahsil edilirken, önemli bölümü faiz, personel ödeneği ve diğer kamu harcamalarına yönelik olmak üzere toplam harcamaların ise yüzde 63 oranındaki 1 trilyon 474 milyar 528,1 milyon liralık bölümü merkezden yapıldı. Merkezden yapılan tahsilat ve harcamalarda 1 trilyon 238 milyar 438 milyon liralık bütçe açığı ortaya çıktı.
Bu gelişmelerle on aylık bütçe açığı 128 milyar 754 milyon lira düzeyinde oluştu. Buna göre 16 ilden kaynaklanan rekor bütçe fazlası, diğer 65 il ile merkezde oluşan açığı önemli oranda kapattı.
En büyük katkı İstanbul’dan
Anılan dönemde 874 milyar 14,7 milyon lira ile tek başına toplam bütçe gelirinin yüzde 39,7’sini yaratan İstanbul, bütçeden yüzde 4 oranında 92 milyar 140,8 milyon liralık harcama aldı ve böylece bütçeye net 781 milyar 873,9 milyon lira ile en büyük net katkıyı sağladı.
Net katkı tutarında bu ili 179 milyar 804,2 milyon lira ile Kocaeli, 164 milyar 658,4 milyon lira ile İzmir, 92 milyar 225,9 milyon lira ile Ankara ve 31 milyar 180 milyon lira ile Mersin izledi. Sırasıyla Bursa, Hatay, Tekirdağ, Zonguldak, Antalya, Adana, Yalova, Muğla, Çanakkale, Manisa ve Aksaray, bütçeye net katkı sağlayan diğer illeri oluşturdu.
Anılan dönemde bütçeye en fazla açık üreten iller ise 14 milyar 598 milyon lira ile Diyarbakır, 12 milyar 875,7 milyon lira ile Şanlıurfa, 10 milyar 796,9 milyon lira ile Van, 9 milyar 115,3 milyon lira ile Şırnak ve 8 milyar 820,8 milyon lira ile Konya oldu. Bu illeri sırayla Erzurum, Mardin, Hakkâri, Kayseri ve Elâzığ izledi.
Gelirde 10 il
Bütçe gelirinde İstanbul’u 246 milyar 899 milyon lira ve yüzde 11,23 payla Ankara, 202 milyar 480,9 milyon lira ve yüzde 9,21 payla İzmir izledi. Kocaeli 195 milyar 60,9 milyon lira ile bütçe gelirlerinin yüzde 8,87’sini, Bursa 49 milyar 373,1 milyon lira ile yüzde 2,24’ünü, Mersin 48 milyar 219,3 milyon lira ile yüzde 2,2’sini yarattı. Hatay 39 milyar 225,3 milyon, Adana 27 milyar 166,2 milyon, Tekirdağ 26 milyar 932,7 milyon, Antalya 26 milyar 843,9 milyon lira ile en çok gelir yaratan on il arasında yer aldı.
On il toplamda 1 trilyon 736 milyar 216 milyon lira ile bütçe gelirlerinin yüzde 78,9’unu gerçekleştirdi. Diğer 65 ilden sağlanan toplam bütçe geliri ise 228 milyar 115,8 milyon lirada, payı yüzde 10,37’de kaldı. Gelirlerin yüzde 10,7 oranındaki 235 milyar 90,1 milyon lirası merkezden tahsil edildi.
En çok harcama yapılan 10 il
Bütçe harcamalarının önemli bölümünü oluşturan faiz ödemeleri ve kamu personel giderlerinin “merkezden yapılan ödeme” kategorisinde olması nede niyle toplam harcamaların yüzde 63,3’ü bu kapsamda yer alırken, en fazla bütçe harcaması yapılan il ise yine yönetsel harcamaların etkisiyle Başkent Ankara oldu. On ayda 154 milyar 673,2 milyon TL harcama yapılan Ankara, toplamda yüzde 6,6 pay aldı.
Ankara’ya yapılmış gözüken bütçe harcamalarının 41,6 milyarını kamu personel giderleri, 41,4 milyarını cari transferler, yaklaşık 36 milyarını kamu yatırım harcamaları, 21,6 milyarını kamuya mal ve hizmet alımları, kalan tutarını ise kamu çalışanlarının sosyal güvenlik prim ödemeleri ile kamu faiz giderlerinin bir kısmı ve borç verme kalemleri oluşturuyor.
Harcama tutarında Ankara’yı 92 milyar 140,8 milyon lira ile İstanbul, 37 milyar 822,5 milyon lira ile Bursa, 20 milyar 858,1 milyon lira ile Konya, 20 milyar 257,6 milyon lira ile Diyarbakır, 19 milyar 612,2 milyon lira ile Adana, 18 milyar 421,1 milyon lira ile Antalya, 17 milyar 39,2 milyon lira ile Mersin ve 16 milyar 420,1 milyon lira ile Şanlıurfa izledi.
On ayda en az bütçe harcaması alan iller ise 1 milyar 403,9 milyon lira ile Ardahan, 1 milyar 552,3 milyon lira ile Bayburt, 1 milyar 659,4 milyon lira ile Gümüşhane, 1 milyar 907,3 milyon lira ile Bartın, 2 milyar 154,9 milyon lira ile Bilecik oldu.
En yüksek tahsilat Kocaeli, en düşük Mardin’de
Bu arada başta vergiler olmak üzere, çeşitli cezalar, harçlar ve diğer kalemlerle toplam bütçe gelirlerinde tahsilatın tahakkuk eden tutara oranı yüzde 66,2 ile düşük gözlendi.
Anılan dönemde tahsilat/tahakkuk oranı özellikle Mardin’de yüzde 11,7, Kars’ta 15,6 ile son derecek düşük kaldı. Bu oranın 6 ilde yüzde 20-30 arasında, 8 ilde yüzde 30-40 arasında kaldığı dikkati çekti. 19 ilde yüzde 40-50 ve 25 ilde yüzde 50-60 arasında gerçekleşen bu oran, 12 ilde yüzde 60-70 arasında, 9 ilde ise daha yüksek gerçekleşti.
Tahsilat/tahakkuk oranı en yüksek il ise yüzde 85,4’le Kocaeli oldu. Bu ili yüzde 84,2 ile Zonguldak, yüzde 79,3’le Tunceli, yüzde 74,6 ile Yalova, yüzde 73,7 ile Hatay izledi. Bayburt, Bartın, Mersin, İzmir ve Trabzon tahsilat/tahakkuk oranında ilk 10’da yer aldı.
Bütçe giderleri içinde 1 trilyon 474 milyar 528 milyon lira ile en büyük bölümü oluşturan “merkez”den yapılan harcamaları, genel yönetim giderleri oluşturuyor.
İlk on ayda bu kapsamda en büyük harcamayı 867 milyar 769,3 milyon lira ile cari nitelikli mal ve hizmet alımlarının finansmanı amacıyla yapılan karşılıksız ödemeler olan “cari transferler” oluşturdu.
Aynı dönemde faiz ödemeleri ise 268 milyar 245,7 milyon liraya ulaştı. On ayda 64 milyar 986,9 milyon liralık mal ve hizmet alımı gerçekleştirilirken, kamu yatırım harcamaları 60 milyar 337,8 milyon lira oldu. Personel giderlerinin 28 milyar 544,8 milyon, sosyal güvenlik kurumu ödemelerinin 3 milyar 787,9 milyon lira olduğu bu dönemde devlet birimleri arasında borç verme kalemi ise 179 milyar 856,4 milyon lira olarak belirlendi.